FOMO: (Fear Of Missing Out): betekenis & gebruik in marketing

Introductie

Toen ChatGPT eind 2022 plotseling wereldwijd viraal ging, ontstond er onder ondernemers onmiddellijk een aandrang om ‘iets met AI’ te doen. Van grote multinationals tot kleinere startups: plotseling stond investeren in kunstmatige intelligentie bovenaan vrijwel elke zakelijke agenda. Maar waarom eigenlijk? Speelde hier werkelijk een rationele strategische afweging, of was het vooral de angst om achter te blijven?

Dit fenomeen – beter bekend als FOMO (Fear of Missing Out) – beïnvloedt ons gedrag sterker dan we denken. In dit artikel duiken we in de wetenschap achter FOMO en bespreken we hoe je het, als ondernemer, op een slimme en verantwoorde manier in kunt zetten.

Wat betekent FOMO?

Fear of Missing Out (FOMO) is het gevoel van angst of onrust dat ontstaat wanneer iemand denkt belangrijke kansen, ervaringen of voordelen mis te lopen, vooral als anderen er duidelijk wel van profiteren.

De term werd populair door het werk van sociaal psycholoog Andrew Przybylski en collega’s (2013), die vaststelden dat FOMO voortkomt uit de natuurlijke menselijke behoefte aan sociale verbondenheid en de voortdurende vergelijking met anderen.

Deze angst manifesteert zich sterk in onze moderne digitale samenleving, waar sociale media het eenvoudiger maken om andermans prestaties en ervaringen te volgen. Het resultaat? Mensen – en zeker ondernemers – worden sneller geprikkeld om beslissingen te nemen, omdat ze bang zijn anders achterop te raken. Uit onderzoek blijkt dat FOMO kan leiden tot impulsief gedrag, verhoogde stress en verminderde tevredenheid met gemaakte keuzes (Przybylski et al., 2013).

Voor ondernemers is het essentieel om dit mechanisme goed te begrijpen, omdat het niet alleen invloed heeft op hun eigen beslissingen, maar ook op de keuzes en koopgedrag van hun klanten.

Voorbeelden in de praktijk

• De bitcoin hype
  Iedereen leek ineens te investeren in cryptocurrency. De angst om de volgende grote financiële klapper te missen was tastbaar, zelfs bij ondernemers die nooit eerder met crypto bezig waren.
• Clubhouse-invites
  Toen de audio-app Clubhouse exclusief op uitnodiging werkte, haastten ondernemers zich om erbij te zijn, puur omdat ze bang waren belangrijke gesprekken of netwerk-kansen te missen.
• Black Friday deals
  “Nog maar 4 uur geldig!” – consumenten voelen druk om iets te kopen omdat ze anders een unieke aanbieding mislopen.
• Exclusieve evenementen
  De angst om belangrijke netwerkmogelijkheden te missen maakt dat ondernemers vaak dure tickets aanschaffen, zelfs zonder duidelijke doelstellingen vooraf.
• Limited Edition-producten
  Van sneakers tot smartphones: beperkte oplages zorgen ervoor dat mensen urenlang in online wachtrijen staan of fysieke winkels bestormen.
• Nieuwe technologie zoals AI
  De angst om achterop te raken heeft veel ondernemers ertoe aangezet AI-oplossingen snel te integreren, soms zonder precies te weten wat het concreet oplevert.

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van hoe FOMO dagelijks invloed uitoefent op zowel persoonlijke als zakelijke keuzes.

Waarom ervaren ondernemers meer FOMO?

Veel ondernemers voelen de noodzaak om snel te reageren op ontwikkelingen uit angst concurrentievoordeel te verliezen. Deze angst kan worden verklaard vanuit de sociale vergelijkingstheorie (Festinger, 1954). Ondernemers vergelijken zichzelf voortdurend met concurrenten en collega-ondernemers. Als een concurrent plotseling succes boekt met bijvoorbeeld een nieuwe technologie, zoals bijvoorbeeld nu met kunstmatige intelligentie, ontstaat onmiddellijk een sterk gevoel van urgentie: “Als ik nu niet reageer, mis ik straks definitief de aansluiting.”

Ook speelt het fenomeen van verliesaversie (Kahneman & Tversky, 1979) een rol. Ondernemers ervaren potentieel verlies als veel pijnlijker dan de vreugde die winst geeft en willen dit koste wat het kost voorkomen. Hierdoor wordt de drang om snel actie te ondernemen versterkt, zelfs als dat betekent dat beslissingen minder doordacht worden genomen.

Daarnaast versterkt de huidige digitale omgeving dit fenomeen nog verder. Sociale media, zakelijke netwerken zoals LinkedIn, en voortdurende nieuwsberichten over de successen van anderen vergroten het gevoel van urgentie en de perceptie dat snelle actie noodzakelijk is.

Gebruik van FOMO in marketing

Fear of Missing Out (FOMO) is een veelgebruikte trigger die marketeers inzetten om consumenten sneller en vaker te laten kopen. Door gebruik te maken van het principe van schaarste en urgentie, stimuleren zij consumenten om snel beslissingen te nemen uit angst om een unieke kans te missen.

Hieronder volgen enkele veelgebruikte FOMO-marketingtechnieken:

1. Tijdelijke aanbiedingen en deadlines

Dit zijn acties met een beperkte looptijd, bijvoorbeeld:

• “Nog maar 24 uur 30% korting!”
• “Bestel vóór middernacht en krijg gratis verzending!”

2. Beperkte voorraad (schaarste)

Marketeers benadrukken beperkte beschikbaarheid om haast te creëren:

• “Slechts 5 kamers beschikbaar voor deze prijs!”
• “Nog 3 producten op voorraad!”

3. Exclusieve toegang en VIP-behandeling

Consumenten willen graag tot een selecte groep behoren:

• “Exclusieve uitnodiging voor de eerste 50 aanmeldingen.”
• “Word lid en ontvang unieke voordelen alleen voor onze premium-leden.”

4. Sociale bewijskracht

Laat zien dat anderen ook deelnemen om FOMO te versterken:

• “250 ondernemers gingen je voor!”
• “Al meer dan 1.000 keer verkocht in de afgelopen 24 uur!”

5. Aftellende timers

Visualiseer urgentie met countdown-timers op websites of in e-mails:

• “Nog 10 minuten om gebruik te maken van deze aanbieding!”

Deze technieken zorgen ervoor dat consumenten minder rationeel handelen, sneller beslissingen nemen, en eerder tot aankoop overgaan om het gevoel van potentieel verlies of gemiste kans te vermijden.

Waarom werkt dit?

Volgens Cialdini (2016) speelt schaarste direct in op onze natuurlijke neiging om iets wat moeilijk te verkrijgen is meer waarde toe te kennen. Hierdoor voelen consumenten extra urgentie en zijn ze sneller bereid actie te ondernemen.

Risico’s van het toepassen van FOMO

Hoewel het zeer effectief kan zijn om FOMO in te zetten in je marketinguitingen, kleven er ook belangrijke risico’s aan het overmatig of onjuist gebruik ervan. Het is goed om je bewust te zijn van deze potentiële valkuilen:

1. Verminderde klanttevredenheid

Wanneer klanten zich onder druk gezet voelen om snel te beslissen, ervaren ze mogelijk spijt achteraf. Dit kan leiden tot negatieve beoordelingen en ontevredenheid op lange termijn.

2. Schade aan betrouwbaarheid en reputatie

Ondernemingen die herhaaldelijk valse urgentie creëren (bijvoorbeeld nepvoorraadmeldingen of altijd ‘tijdelijke’ kortingen) lopen het risico hun geloofwaardigheid en het vertrouwen van klanten permanent te verliezen.

3. Korte termijn-winst ten koste van langdurige klantrelaties

Door constante druk en urgentie ervaren klanten stress, wat kan leiden tot afhaken, waardoor je waardevolle, loyale klanten kwijtraakt.

4. FOMO-vermoeidheid

Consumenten kunnen ‘FOMO-moe’ worden, wat betekent dat ze immuun worden voor je marketingtactieken. Dit leidt ertoe dat toekomstige acties minder effectief worden.

Voorbeelden van negatieve effecten:

• Online winkels die voortdurend nep-kortingen tonen (‘normaal €100, nu €30’) worden tegenwoordig vaak publiekelijk bekritiseerd.
• Bedrijven die kunstmatig schaarste creëren, bijvoorbeeld bij beperkte edities die later toch opnieuw verkrijgbaar zijn, verliezen al snel hun geloofwaardigheid.

Advies aan ondernemers:

Zet FOMO strategisch en gedoseerd in. Transparantie en authenticiteit zijn hierbij belangrijk. Op lange termijn creëert vertrouwen meer waarde dan tijdelijke verkoopimpulsen.

Ethisch en effectief gebruik

Om FOMO succesvol en verantwoord toe te passen in marketing, is een zorgvuldige aanpak noodzakelijk. Hieronder vind je concrete richtlijnen hoe je volgens ons als ondernemer optimaal gebruik maakt van FOMO, zonder de mogelijk negatieve gevolgen:

1. Transparante communicatie

• Wees helder en eerlijk over acties. Zorg dat schaarste, urgentie of exclusiviteit daadwerkelijk bestaat.
• Voorbeeld: Als je adverteert met “Nog maar 5 tickets beschikbaar,” zorg er dan voor dat dit werkelijk zo is.

2. Authentieke urgentie

• Creëer urgentie rondom echte gebeurtenissen, zoals tijdelijke acties gekoppeld aan seizoenen, feestdagen, of specifieke bedrijfsjubilea.
• Voorbeeld: “Deze speciale jubileumkorting geldt alleen op 1 juli, onze verjaardag.”

3. Gebalanceerde inzet

• Zet FOMO selectief in. Overmatig gebruik vermindert het effect en kan tot irritatie leiden.
• Voorbeeld: Gebruik schaarste gericht, bijvoorbeeld bij een productintroductie, maar niet constant.

4. Langetermijnrelaties prioriteren

• Combineer FOMO met waardevolle inhoud en uitstekende klantenservice. Bouw vertrouwen op, zodat klanten zich goed voelen bij hun beslissing.
• Voorbeeld: Na aankoop bevestig je de klant in diens keuze door waardevolle nazorg te bieden.

5. Evalueer regelmatig

• Meet het effect van je marketingcampagnes en blijf scherp op klantfeedback. Als je negatieve reacties krijgt op je marketinguitingen en je resultaten lopen terug, pas je strategie dan aan.

Conclusie

Fear of Missing Out (FOMO) is een krachtig psychologisch mechanisme waarmee je klanten kunt aanzetten tot actie. Maar zoals altijd geldt ook hier: gebruik met beleid. Te vaak of verkeerd inzetten kan leiden tot irritatie, klantverlies en reputatieschade.

Wil jij FOMO op een verantwoorde en effectieve manier inzetten om je bedrijf te laten groeien? Schakel dan een ervaren marketingbureau in dat precies weet hoe het werkt. Kies voor een bureau dat bewezen ervaring heeft met het slim inzetten van psychologische principes, zodat jouw bedrijf duurzaam resultaat behaalt zonder concessies aan je merk of klantenbinding.

Wacht niet te lang, je concurrenten zijn waarschijnlijk al begonnen. Neem vandaag nog contact op ;)!

Bronnen

Cialdini, R. B. (2016). Influence: The Psychology of Persuasion (Rev. ed.). Harper Business.

Festinger, L. (1954). A theory of social comparison processes. Human Relations, 7(2), 117-140.

Kahneman, D., & Tversky, A. (1979). Prospect theory: An analysis of decision under risk. Econometrica, 47(2), 263-291.

Przybylski, A. K., Murayama, K., DeHaan, C. R., & Gladwell, V. (2013). Motivational, emotional, and behavioral correlates of fear of missing out. Computers in Human Behavior, 29(4), 1841-1848.

Shapiro, G. K., & Burchell, B. J. (2012). Measuring financial anxiety. Journal of Neuroscience, Psychology, and Economics, 5(2), 92–103.