Opportunity cost (opportuniteitskosten): definitie & het belang voor ondernemers

Introductie

Elke euro en elk uur dat je aan optie A besteedt, kun je niet aan optie B besteden. Die gemiste waarde heet opportunity cost (opportuniteitskosten). Dit artikel vertaalt het economenbegrip naar ondernemersbeslissingen: van “zelf doen of uitbesteden” tot kanaalkeuze in marketing.

Je krijgt een heldere definitie, een eenvoudige rekenregel, en twee doorgerekende cases (kapitaal en tijd). Zo maak je sneller keuzes die niet alleen kosten besparen, maar vooral rendement verhogen.

In het kort

• Opportuniteitskosten = de waarde van het beste niet-gekozen alternatief. Beslis dus relatief (A vs B), niet absoluut.
• Rekenregel (bij twee opties): OC = waarde/bijdrage beste alternatief − waarde/bijdrage gekozen optie. Meet in € (cashflow/NPV) of tijd (uren, time-to-market).
• Praktisch voor ondernemers: Maak alternatieven expliciet, schat cashflows en timing, corrigeer voor risico, kies de hoogste netto-waarde. Zo voorkom je dat “gratis” interne uren en sunk costs je besluit vertroebelen.
• Mini-voorbeeld: €100.000 in A (8%) vs B (10%) ⇒ OC = €2.000 in jaar 1.

Wat zijn opportunity costs?

Opportunity cost is een begrip uit de micro-economie. De definitie luidt:

Opportuniteitskosten zijn de waarde van het beste niet-gekozen alternatief.

Je vergelijkt dus altijd opties relatief: wat levert het beste alternatief op dat je laat liggen?

Eenvoudige rekenregel (bij twee keuzes)

Opportuniteitskosten = opbrengst beste alternatief − opbrengst van je keuze
Kies één meetlat en blijf daarbij: euro’s (marge/winst) óf tijd (dagen/weken).

Voorbeeld geld

• Optie A: €100.000 op 2% rente → €2.000 per jaar
• Optie B: €100.000 gebruiken om een lening van 6% af te lossen → €6.000 rente bespaard
• Kies je A, dan opportuniteitskosten = €6.000 − €2.000 = €4.000 per jaar

Voorbeeld tijd

• Zelf bouwen kost 2 weken; uitbesteden kan morgen starten
• Elke week vertraging kost €5.000 brutomarge
• Kies je zelf bouwen, dan opportuniteitskosten = 2 × €5.000 = €10.000

Zo pas je het toe (3 stappen)

• Schrijf je beste 2–3 alternatieven op.
• Schat de opbrengst per alternatief over dezelfde periode (bijv. per maand of per jaar).
• Neem de hoogste opbrengst en trek daar de opbrengst van je gekozen optie vanaf. Dat verschil zijn je opportuniteitskosten.

Meer dan twee opties? Vergelijk altijd met je beste niet-gekozen alternatief.

Expliciete en impliciete kosten

Niet alle kosten laten een spoor achter in je boekhouding. Expliciete kosten zijn de makkelijke: het bonnetje van de leverancier, de factuur van het bureau, het salaris van een medewerker. Je ziet ze, je boekt ze, klaar. Impliciete kosten zijn sluipender. Dat zijn de dingen die je laat liggen: jouw eigen tijd die niet naar klantwerk gaat, een productlancering die een maand later live is, een bestelbus die stilstaat terwijl er ritten gemist worden. Niemand stuurt je daar een factuur voor, maar het tikt wel door.

Stel: je twijfelt tussen zelf een campagne bouwen of het uitbesteden. Het uurtarief van het bureau zie je meteen (expliciet). Maar als je het zelf doet, ben je misschien drie avonden bezig, schuift een offerte voor een warme lead, en mis je omzet die anders binnenkwam (impliciet). Reken je alleen met het uurtarief, dan lijkt zelf doen goedkoop. Neem je de misgelopen deal en vertraging mee, dan kantelt het beeld.

Een handige gedachte: als er een bonnetje is, is het expliciet; als het in je agenda staat, is het impliciet. Beide tellen mee. De kunst is om die onzichtbare kosten even zichtbaar te maken, zodat je beslissingen niet worden gestuurd door wat toevallig wél op een factuur staat.

Waarom zijn opportunity costs belangrijk voor het mkb

Ondernemen is kiezen met schaarste: schaarse uren, schaarse mensen, schaarse euro’s. Elke “ja” tegen een project is automatisch een “nee” tegen iets anders. Opportuniteitskosten zetten dat onzichtbare “nee” in het licht. Je ziet niet alleen wat iets kost, maar vooral wat het kost om het alternatief te laten liggen.

Daarmee win je op drie fronten. Snelheid: sneller live betekent eerder leren, eerder bijsturen en eerder omzet. Een campagne die vandaag draait en 1–2 procentpunt per week verbetert, bouwt een voorsprong die je over drie maanden niet meer inhaalt. Focus: intern “even” zelf doen klinkt goedkoop, maar vreet aandacht weg bij werk dat juist geld oplevert. Kansbenutting: budget dat stilstaat op de rekening of vastzit in een te lange backlog, verdient niets—of minder dan het beste alternatief.

Een herkenbaar moment: je twijfelt tussen een extra hire of drie maanden werken met een gespecialiseerd bureau. Het salaris lijkt lager dan de bureaufee. Maar tel je de wachttijd tot die hire start, de inwerktijd, en de gemiste marge in die maanden mee, dan kantelt de uitkomst vaak. Niet omdat het bureau goedkoop is, maar omdat stilstand duur is.

Ook in marketingkeuzes helpt dit denkkader. Twijfel je tussen twee kanalen? Kijk niet alleen naar cpc of uurtarief, maar naar wat je misloopt als je het beste alternatief niet inzet: snelheid in de leercurve, kwaliteit van leads, doorlooptijd in je salesfunnel. Zo voorkom je de klassieke valkuil: de ogenschijnlijk goedkope optie die, door vertraging of lagere kwaliteit, de duurste blijkt.

Opportunity costs in bedrijfsvoering

Als ondernemer neem je elke dag beslissingen: pak je iets zelf op, of besteed je het uit? Neem je iemand aan, of wacht je nog even? Steek je geld in kanaal A, of toch liever in kanaal B?

Met opportuniteitskosten maak je zulke keuzes makkelijker en slimmer. Hieronder leg ik stap voor stap uit hoe je dit praktisch doet:

Stap 1: Maak je opties helder

Schrijf duidelijk op welke keuzes je hebt. Hou het simpel en beperk je tot twee of drie opties die je écht overweegt.

Stap 2: Wat levert elke optie op?

Schrijf bij iedere keuze kort op wat de opbrengst is. Denk bijvoorbeeld aan hoeveel winst of marge het oplevert, hoe snel je ermee start, of hoeveel extra klanten je ermee binnenhaalt.

Stap 3: Kijk ook naar verborgen kosten

Je eigen tijd lijkt gratis, maar is dat nooit echt. Schat daarom ook in hoeveel uren je er zelf aan kwijt bent, of hoe lang iets duurt voordat het geld oplevert. Vergeet daarnaast niet dat kwaliteit telt: goedkope leads kunnen uiteindelijk duur uitpakken.

Stap 4: Vergelijk en kies bewust

Neem nu je beste alternatief en vergelijk dat met je voorkeursoptie. Stel jezelf de vraag: wat laat ik liggen als ik voor mijn eerste keuze ga? Is dat acceptabel? Zo ja, maak dan de keuze. Zo nee, heroverweeg dan je opties.

Deze vier stappen helpen je om makkelijker en beter te kiezen, en om vaker beslissingen te nemen die je bedrijf écht verder brengen.

Praktijkvoorbeeld: zelf een campagne draaien of uitbesteden?

Stel: je hebt een online campagne die snel moet starten. Je kunt het zelf doen, maar dan ben je minstens drie weken bezig voordat hij draait. Je andere optie is een gespecialiseerd bureau inschakelen dat morgen kan beginnen, maar daar betaal je € 4.000 voor.

Optie 1 (zelf doen)

• Kosten: Geen directe kosten.
• Tijd tot livegang: 3 weken vertraging.
• Gemiste omzet: Elke week vertraging kost je ongeveer € 2.000 marge.
• Eigen tijd: minimaal 30 uur die je niet aan acquisitie besteedt (waarde bijvoorbeeld € 2.500).

Optie 2 (bureau inschakelen)

• Kosten: € 4.000.
• Tijd tot livegang: direct (geen omzetverlies).
• Eigen tijd: maximaal 3 uur aan aansturing (waarde € 250).

Vergelijking van opportuniteitskosten

• Optie 1 heeft geen expliciete kosten, maar je mist 3 weken × € 2.000 marge = € 6.000 en besteedt zelf voor € 2.500 aan waardevolle uren. Totale impliciete kosten: € 8.500.
• Optie 2 kost € 4.000 plus € 250 van je eigen tijd. Totale kosten: € 4.250.

In dit voorbeeld lijken expliciete kosten van uitbesteden (€ 4.000) hoog. Maar zodra je alle kosten bekijkt—dus inclusief de verborgen gemiste omzet en eigen tijd—zie je dat zelf doen eigenlijk twee keer zo duur is (€ 8.500).

Met opportuniteitskosten maak je dus niet alleen zichtbare kosten helder, maar ook wat je écht misloopt als je een andere keuze maakt.

Veelgemaakte fouten bij opportuniteitskosten

Wanneer ondernemers opportuniteitskosten toepassen, sluipen er vaak ongemerkt een paar fouten in. Hieronder lees je hoe je de meest voorkomende voorkomt:

1. Alleen naar directe kosten kijken

De meest gemaakte fout is om uitsluitend naar kosten te kijken die je direct terugziet op een factuur of bankafschrift. Juist de verborgen kosten (zoals verloren tijd of gemiste omzet) zijn belangrijk om goede keuzes te maken.

2. Je eigen tijd niet meetellen

Veel ondernemers vinden hun eigen tijd gratis, maar elke minuut die jij aan iets besteedt, kun je niet gebruiken voor iets anders dat misschien meer oplevert. Je eigen tijd heeft altijd waarde.

3. Kosten uit het verleden meenemen (sunk costs)

Geld dat je eerder hebt uitgegeven en niet terug kunt verdienen (zoals een eerdere investering in een mislukt project), telt niet meer mee. Het gaat er altijd om wat je nú nog kunt verdienen of verliezen.

4. Overmatig optimisme bij inschattingen

Wees realistisch over hoeveel tijd iets kost of hoeveel omzet iets oplevert. Overschat jezelf of je team niet, en onderschat niet hoe lang het duurt voordat een investering zich terugverdient.

5. Beslissingen blijven uitstellen

Het vermijden van een keuze is óók een keuze, namelijk een keuze voor stilstand. Ondernemers die eindeloos afwegen, maken ongemerkt hoge opportuniteitskosten door het mislopen van kansen en omzet.

Door je bewust te zijn van deze vijf valkuilen, voorkom je dat je keuzes baseert op verkeerde aannames en verbeter je structureel de kwaliteit van je beslissingen.

Conclusie

• Niet alle kosten van een keuze zijn zichtbaar. Denk ook na over de impliciete kosten van keuzes.
• Geld en tijd kunnen maar 1 keer worden besteed. Besteed ze waar ze de meeste impact hebben op bedrijfsdoelen.
• Online marketing is voor veel mkb-bedrijven een bedrijfskritisch proces en heeft een grote invloed op omzetontwikkeling en de ontwikkeling van de bedrijfswaarde.
• De potentiële opportunity costs van de keuze voor een online marketingpartner zijn daarmee groot en worden vaak onderschat.

Bij Tasmanic begrijpen we dit. We combineren slimme online marketing met financieel inzicht, zodat jouw keuzes niet alleen snel, maar vooral renderend zijn. Neem vrijblijvend contact met ons op om te kijken wat we voor jullie bedrijf kunnen betekenen.

Bronnen

Buchanan, J. M. (2008). Opportunity Cost. In The New Palgrave Dictionary of Economics (2nd ed.). Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1057/978-1-349-95121-5_1472-2

Frank, R. H., & Bernanke, B. S. (2018). Principles of Economics (7th ed.). McGraw-Hill Education.

Mankiw, N. G. (2020). Principles of Economics (9th ed.). Cengage Learning.

Henderson, D. R. (2008). Opportunity Cost. In Concise Encyclopedia of Economics. Liberty Fund. https://www.econlib.org/library/Enc/OpportunityCost.html

Investopedia. (2023). Opportunity Cost Definition. https://www.investopedia.com/terms/o/opportunitycost.asp