Ostrich (struisvogel) effect: definitie, voorbeelden en praktische tips

Introductie

Denk je dat het niet zo’n vaart zal lopen met AI? Nobelprijswinnaar Paul Krugman zei in 1998: “By 2005 or so, it will become clear that the Internet’s impact on the economy has been no greater than the fax machine’s.”

Struisvogelgedrag is niet verstandig maar wel een heel natuurlijke reactie bij conflicten, spanning of onzekerheid. De uitspraak van Krugman illustreert hoe het negeren van potentieel belangrijke informatie een onderneming kan schaden door een gebrek aan voorbereiding op veranderende marktomstandigheden. In dit artikel bespreken we de definitie van het Ostrich effect, voorbeelden in de praktijk en hoe je er als ondernemer je voordeel mee kunt doen.

Wat is het ostrich effect?

Wanneer je last hebt van het ostrich effect, geef je er de voorkeur aan om negatieve informatie te negeren, waaronder ook feedback en opbouwende kritiek. Je weet er liever niets van, zelfs niet als je er in de toekomst profijt van zou kunnen hebben (Galai & Sade, 2005).

In plaats van er het beste van te maken, steken we onze kop in het zand, net als struisvogels (fabeltje overigens). Hierdoor maken we de situatie vaak alleen nog maar erger. We willen liever optimistisch zijn en pessimistische informatie wegwuiven (Lovallo & Kahneman, 2003).

Hoe ontstaat het ostrich effect?

Soms is een situatie zo complex of overweldigend dat je de gehele situatie liever negeert dan de confrontatie ermee aan te gaan. Denk bijvoorbeeld aan klimaatverandering maar ook op kleinere schaal kan een probleem te groot zijn om te overzien. De belangrijkste factoren die bijdragen aan het ontstaan ervan:

1. Vermijding van verlies: Mensen hebben een natuurlijke neiging om verlies te vermijden. De pijn die we voelen bij een verlies is namelijk veel groter dan het plezier dat we hebben bij een winst. Wanneer geconfronteerd met mogelijk bedreigende of negatieve gegevens, kan het makkelijker lijken om deze te negeren in plaats van ermee om te gaan. Daarom geven we de voorkeur aan positieve informatie (Ackerman, 2019) en niet aan negatieve emoties (Chang, Webb & Benn, 2017).
2. Cognitieve dissonantie: Dit is het ongemak dat mensen ervaren wanneer ze worden geconfronteerd met informatie die strijdig is met hun overtuigingen of verwachtingen. Om deze cognitieve dissonantie te verminderen, kunnen mensen ervoor kiezen om informatie die hun overtuigingen uitdaagt, te negeren. Daarnaast willen we ons ego beschermen. We hebben graag een positief zelfbeeld. We zoomen in op onze successen en minimaliseren de impact van onze mislukkingen, zelfs als dat niet reëel is (Carlson, 2013). Dus ook al weten we dat we ergens niet zo goed in zijn, dan zien we dit nog steeds niet graag bevestigd door bijvoorbeeld negatieve feedback (Zuckerman, Brown, Fischler, Fox, Lathin & Minasian, 1979).
3. Beperkte aandacht: Mensen hebben beperkte aandachtscapaciteit. Ze kunnen geneigd zijn zich te concentreren op informatie die onmiddellijke of duidelijke implicaties heeft, terwijl ze complexere of minder directe informatie vermijden.

Voor een ondernemer en zijn bedrijf kan dit op lange termijn grote consequenties hebben.

Voorbeelden van het struisvogel-effect in de praktijk

Hieronder een aantal voorbeelden van hoe het ostrich effect desastreuze effecten kan hebben voor bedrijven:

1. Negeren van marktveranderingen: Een winkelier die online concurrentie negeert en volhoudt dat zijn traditionele bedrijfsmodel altijd zal blijven werken, ondanks dalende verkoopcijfers en een groeiende trend naar e-commerce.
2. Verzuimen software te updaten: Een IT-manager die waarschuwingen over verouderde software negeert, denkend dat een cyberaanval ‘hen toch niet zal treffen’, wat uiteindelijk leidt tot een grote datalek.
3. Ontkennen van financiële problemen: Een startup-eigenaar die waarschuwingssignalen van cashflowproblemen negeert en blijft investeren in uitbreiding, in de overtuiging dat de inkomsten ‘wel zullen aantrekken’.
4. Over het hoofd zien van medewerkerstevredenheid: Een bedrijfsleider die signalen van ontevredenheid en lage moraal onder het personeel negeert, omdat hij gelooft dat zolang de productiviteit op peil blijft, alles in orde is.
5. Niet reageren op klantenfeedback: Een bedrijf dat consequent negatieve klantenfeedback ontvangt over een product maar besluit deze te negeren, denkend dat het slechts ‘een paar ontevreden klanten’ zijn, wat uiteindelijk leidt tot een algemene reputatieschade.

Het ostrich effect in je voordeel gebruiken

Zijn er ook manieren om het struisvogel-effect in positieve zin te laten werken voor je? Het is vooral belangrijk om ervoor te zorgen dat je zelf zo weinig mogelijk in deze val trapt. Heel soms kan het ook voordelig uitpakken:

1. Positieve illusie handhaven (fake it till you make it): In bepaalde fasen van ondernemerschap, zoals de startfase, kan een bepaalde mate van ongefundeerd optimisme helpen om een moeilijke tijd door te komen. Het vasthouden aan een positieve visie, ondanks negatieve indicatoren, kan helpen om de motivatie op peil te houden.
2. Stressmanagement: Tijdelijk negeren van problemen kan soms nuttig zijn voor stressmanagement, vooral als de ondernemer op dat moment niet in staat is om het probleem aan te pakken. Dit kan ruimte creëren om te focussen op onmiddellijkere zorgen, maar het is cruciaal dat de problemen uiteindelijk wel worden aangepakt.
3. Los je een complex probleem op voor je klanten? Maak je product of dienst behapbaar door het in delen aan te bieden en door uitgebreid te begeleiden in de toepassing. Daardoor kunnen potentiele klanten makkelijker hun hoofd uit het zand halen.

Bronnen

Ackerman, C. E. (2019). “Pollyanna principle: The psychology of positivity bias.” PositivePsychology.com.

Carlson, E. N. (2013). “Overcoming the barriers to self-knowledge.” Perspectives on Psychological Science, 8(2), 173-186.

Chang, B. P., Webb, T. L., & Benn, Y. (2017). “Why do people act like the proverbial ostrich? Investigating the reasons that people provide for not monitoring their goal progress.” Frontiers in Psychology, 8.

Galai, D., & Sade, O. (2005). “The ‘Ostrich effect’ and the relationship between the liquidity and the yields of financial assets.” SSRN Electronic Journal, 79(5), 2741-2759.

Kahneman, D. (2011). “Thinking, fast and slow.” Macmillan.

Lovallo, D., & Kahneman, D. (2003). “Delusions of success: How optimism undermines executives’ decisions.” Harvard Business Review.

Zuckerman, M., Brown, R. H., Fischler, G. L., Fox, G. A., Lathin, D. R., & Minasian, A. J. (1979). “Determinants of information-seeking behavior.” Journal of Research in Personality, 13(2), 161-174.