Het Baader-Meinhof fenomeen (frequency illusion): definitie, voorbeelden en praktische tips

Introductie

Heb je ooit een nieuwe auto gekocht of overwogen en plotseling lijkt iedereen hetzelfde model te rijden? Dit is geen toeval; het is het Baader-Meinhof fenomeen aan het werk. In dit artikel ontdekken mkb-ondernemers hoe dit fenomeen hun zakelijke keuzes kan beïnvloeden en wat ze er praktisch mee kunnen.

Wat is het Baader-Meinhof fenomeen?

Het Baader-Meinhof fenomeen, ook wel de frequentie illusie genoemd, is de illusie dat een onderwerp of woord dat kortgeleden onder je aandacht kwam, de periode erna in een hogere frequentie lijkt voor te komen (Zwicky, 2005).

Het Baader-Meinhof fenomeen dankt zijn naam aan de Baader-Meinhof groep, een vroegere terroristische organisatie die actief was in de Bondsrepubliek Duitsland. Een lezer van de krant de St. Paul Pioneer Press, Terry Mullen, had in 1994 het idee dat hij de naam ineens veel tegenkwam, nadat hij er recent voor het eerst over gehoord had. Hij noemde het het Baader-Meinhof fenomeen. Pas in 2005 gaf wetenschapper Arnold Zwicky het fenomeen de naam frequentie illusie.

Hoe ontstaat het Baader-Meinhof fenomeen?

Je hersenen letten onbewust meer op de dingen die je net hebt geleerd. Je ziet het ‘nieuwe’ ineens overal of hoort er iedereen over praten. Je bent er onbewust veel mee bezig. De frequentie illusie ontstaat wanneer ons brein de focus legt op een bepaald onderwerp of woord, waardoor het lijkt alsof je het ineens vaker in het straatbeeld ziet. Er zijn twee psychologische processen die het fenomeen in de hand werken, namelijk de confirmation bias en selectieve aandacht (Zwicky, 2006).

De confirmation bias (Wason, 1960) is een cognitieve denkfout, waarbij we continu bevestiging zoeken voor de ideeën of opvattingen die we hebben. We geven dus meer aandacht aan ‘bewijzen’ dat de naam en / of het onderwerp inderdaad vaker voorkomen. Bij selectieve aandacht geef je meer aandacht aan die zaken die jij belangrijk vindt, waar jouw focus of aandacht naartoe gaat of wat op dat moment in je leven speelt. Al het andere kun je eenvoudig negeren. Voorheen was dat nieuwe ook niet belangrijk voor je, dus negeerden je hersenen het toen, terwijl het er ook toen al was.

Voorbeelden in de praktijk

• Bij de keuze voor je nieuwe auto van de zaak is je oog op een bepaald model gevallen. In de weken erna zie je ineens dat er best wel wat mensen in dit mooie model rondrijden.
• Je wordt benaderd voor een potentiële samenwerking met een bedrijf. Ineens zie je opvallend vaak bedrijfswagens met deze bedrijfsnaam rijden.
• Na het bijwonen van een seminar over, laten we zeggen, “agile projectmanagement”, begin je ineens overal referenties en toepassingen van deze aanpak tegen te komen in vakliteratuur en gesprekken.
• Branchejargon: Je wordt geïntroduceerd aan een specifieke term of zakelijke uitdrukking tijdens een vergadering. Niet lang daarna hoor en zie je deze term voortdurend in rapporten, presentaties en gesprekken

De frequentie illusie in je voordeel gebruiken

Waar je zelf misschien het gevoel hebt dat je door de frequentie illusie voor de gek gehouden wordt, kun je dit fenomeen als ondernemer gemakkelijk in je voordeel gebruiken:

• Benadruk hoeveel mensen al gebruikmaken van een product of dienst. Je kunt daarvoor influencers inzetten, bekende personen, reviews of zinnen als: “9 van de 10 moeders gebruiken het product al”. Hoe zou jij het zonder kunnen?
• Zorg dat je op zoveel mogelijk plaatsen zichtbaar aanwezig bent, zowel online als offline. Probeer zo vaak als mogelijk potentiële klanten in contact te laten komen met jouw product of merknaam.
• Zorg dat het duidelijk is dat al je marketingcommunicatie-uitingen van jou afkomstig zijn. Denk aan een duidelijk logo, in een herkenbare huisstijl met je slogan. Lees meer over Distinctive Brand Assets.

Bronnen

Wason, P. (1960), “On the failure to eliminate hypotheses in a conceptual task“, Quarterly Journal of Experimental Psychology, 12 (3): 129–140

Zwicky, A (2005): “Language Log: Just between Dr. Language and I“. University of Pennsylvania.

Zwicky, A. (2006): “Why Are We so Illuded?” Stanford University.